RBI ਨੇ 1991 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਲਿਆਂਦਾ 100 ਟਨ ਸੋਨਾ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ – ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰਬੀਆਈ) ਨੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 100 ਟਨ (1 ਲੱਖ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ) ਸੋਨਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਤਿਜੋਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। 1991 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਮੌਕਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਨੇ ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੋਨੇ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸੈਟਲਮੈਂਟਸ ਕੋਲ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਨੂੰ ਘਰੇਲੂ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਦਮ ਨਾਲ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਕੋਲ 31 ਮਾਰਚ 2024 ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ 822.10 ਟਨ ਸੋਨਾ ਸੀ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਰੱਖੇ ਗਏ 794.63 ਟਨ ਸੋਨੇ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।

ਮੁੱਖ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਜੀਵ ਸਾਨਿਆਲ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਤੋਂ ਆਪਣੇ 100 ਟਨ ਸੋਨੇ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ।” ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ ਆਪਣਾ ਸੋਨਾ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਗਲੈਂਡ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀਆਂ ਤਿਜੌਰੀਆਂ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ (ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਫੀਸ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ)। ਭਾਰਤ ਹੁਣ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸੋਨਾ ਆਪਣੀਆਂ ਤਿਜੋਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇਗਾ। 1991 ਵਿੱਚ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਸੋਨਾ ਬਾਹਰ ਭੇਜਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਹੁਤ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਬੀਤ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।  1991 ਵਿੱਚ ਸੰਕਟ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਸੋਨਾ ਬਾਹਰ ਭੇਜਣ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਲੰਬਾ ਸਫ਼ਰ ਤੈਅ ਕਰੋ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “ਮੇਰੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ 1990-91 ਵਿਚ ਸੋਨੇ ਦੀ ਸ਼ਿਪਿੰਗ ਅਸਫਲਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪਲ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਾਂਗੇ। 

1991 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਾਨ ਸੰਤੁਲਨ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਫੰਡ ਜੁਟਾਉਣ ਲਈ ਸੋਨਾ ਗਿਰਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 1991 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਡੁੱਬ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਕੋਲ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਕਰਨ ਲਈ ਡਾਲਰ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਨੇ ਸੋਨਾ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖ ਕੇ ਪੈਸਾ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ। ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਭੰਡਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਹੈ। ਇਹ ਇਹ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੇ ਪੈਸੇ ਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

4 ਅਤੇ 18 ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ.) ਨੇ ਬੈਂਕ ਆਫ ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਆਫ ਜਾਪਾਨ ਕੋਲ 46.91 ਟਨ ਸੋਨਾ ਗਿਰਵੀ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ 400 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੋਏ। ਲਗਭਗ 15 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗਠਜੋੜ (ਯੂਪੀਏ) ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ (ਆਈਐਮਐਫ) ਤੋਂ 200 ਟਨ ਸੋਨਾ ਖਰੀਦਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ 6.7 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਆਪਣੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਦੀ ਸੋਨਾ ਰੱਖਣ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਇਸਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਸੰਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਭਿੰਨ ਬਣਾਉਣਾ, ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਚਾਅ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਦੇ ਜੋਖਮਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਹੈ। ਆਰਬੀਆਈ ਦਸੰਬਰ 2017 ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਸੋਨਾ ਖਰੀਦ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁੱਲ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚ ਸੋਨੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦਸੰਬਰ 2023 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 7.75% ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਲਗਭਗ 8.7% ਹੋ ਗਿਆ। ਘਰੇਲੂ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਸੋਨਾ ਮੁੰਬਈ ਦੀ ਮਿੰਟ ਰੋਡ ਅਤੇ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿਚ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਤਿਜੌਰੀਆਂ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵਰਲ਼ਡ ਗੋਲਡ ਕੌਂਸਲ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਗਲੋਬਲ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਕੋਲ ਹੁਣ ਤੱਕ ਖਣਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੋਨੇ ਦਾ ਲਗਭਗ 17 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਜਿਸਦਾ ਭੰਡਾਰ 2023 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ 36,699 ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇਗਾ।