ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ‘ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ – ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਸੰਗਠਨ (ਡਬਲਯੂ.ਟੀ.ਓ.) ਦੁਆਰਾ ਸਪਾਂਸਰਡ ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਵਪਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (ਗੈਰ-ਤਰਜੀਹੀ ਟੈਰਿਫ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਈ ਗਈ) ਇੱਕ ਹੋਂਦ ਦੇ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਦੇਸ਼ ਟੈਰਿਫ ਯੁੱਧ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੁਵੱਲੇ ਜਾਂ ਬਹੁਪੱਖੀ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਰਾਹੀਂ ਤਰਜੀਹੀ ਟੈਰਿਫ-ਅਧਾਰਤ ਵਪਾਰ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਵਿਆਪਕ ਆਰਥਿਕ ਭਾਈਵਾਲੀ ਸਮਝੌਤਿਆਂ (CEPA) ‘ਤੇ ਪਹਿਲ ਦੇ ਕੇ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ (ਯੂ. ਏ. ਈ.) ਵਿਚਕਾਰ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਦੁਵੱਲੇ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ 20 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਮੁੱਖ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਭਾਰਤ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ (ਜੀਡੀਪੀ) ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਪੰਜਵੇਂ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਹੁਣ CEPA ਤਹਿਤ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕਰਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਢਾਕਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਅੱਗੇ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਹਸੀਨਾ ਨੂੰ 2008 ਤੋਂ ਆਪਣੇ 15 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਨਿਰਵਿਘਨ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਜੀਡੀਪੀ ਨੂੰ ਪੰਜ ਗੁਣਾ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੋਵਾਂ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰਹੱਦੀ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁਲਝਾਇਆ। ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦੇਣ ਨਾਲ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਨੀਲੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲੇਗੀ। ਤੱਟਵਰਤੀ ਸ਼ਿਪਿੰਗ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਕਰਾਸ-ਕੰਟਰੀ ਯਾਤਰੀ ਰੇਲਗੱਡੀ ਅਤੇ ਬੱਸ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵਧ ਗਈ ਹੈ।

ਹੁਣ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕੋਲਕਾਤਾ-ਢਾਕਾ ਕੰਟੇਨਰ ਰੇਲ ਸੇਵਾ ਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਦਮਾ ਪੁਲ ਦੇ ਰੇਲਵੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਕੀਕਤ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲੋਕ-ਦਰ-ਲੋਕ ਅੰਦੋਲਨ ਦੁੱਗਣੇ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਵਧਿਆ ਹੈ।

2014 ਵਿੱਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਲਾਨਾ 9 ਲੱਖ ਵੀਜ਼ੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਭਾਰਤ ਹੁਣ 20 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੀਜ਼ੇ ਜਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਵੀਜ਼ਾ ਸੰਚਾਲਨ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ।

ਇਹ ਸਮਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ ਨਰਮ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਨਾਟਕੀ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। 2014 ਵਿੱਚ 10ਵੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਭਾਰਤ ਹੁਣ ਪੰਜਵੇਂ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਚੀਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੀਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਆਈਟੀ ਅਤੇ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਪਰ ਪਾਵਰ ਸੀ।

ਭਾਰਤ  ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿਜੀਟਲ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ, ਦੂਰਸੰਚਾਰ, ਪੁਲਾੜ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੋਟੀ ਦਾ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਚੰਦਰਮਾ ‘ਤੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਉਤਰਨ ਵਾਲਾ ਚੌਥਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇੱਕ ਸੇਵਾ-ਮੁਖੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਤੋਂ, ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਨਿਰਮਾਣ ਖੇਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ, ਮਿਲਟਰੀ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਿਰਯਾਤ ਵਸਤੂਆਂ ਹਨ।

ਇਹ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਮੁਤਾਬਕ ਵੀ ਢੁਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਂਝੇ ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਸਾਂਝੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। 

ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਰਾਸ-ਕੰਟਰੀ ਬਿਜਲੀ ਗਰਿੱਡ ਅਤੇ ਰਿਫਾਇੰਡ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਪਾਈਪਲਾਈਨਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਕਦਮਾਂ ਤੋਂ ਗ੍ਰੀਨ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ਹੱਬ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਭਾਰਤ-ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਆਰਥਿਕ ਗਲਿਆਰਾ (IMEC) ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰੂਸ ਵਿਚਕਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਉੱਤਰ-ਦੱਖਣੀ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਕੋਰੀਡੋਰ (INSTC) ਦੇ ਨਾਲ; ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕੈਸਪੀਅਨ ਅਤੇ ਮੈਡੀਟੇਰੀਅਨ ਸਾਗਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇਣ ਲਈ ਤਤਪਰ ਹੈ।

ਭਾਰਤ, ਹੋਰ ਵਿਕਾਸ ਭਾਈਵਾਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਚੀਨ ਦੇ ਬੈਲਟ ਐਂਡ ਰੋਡ (ਬੀਆਰਆਈ) ਨਾਲੋਂ ਵੱਡੇ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਪਰਕ ਲਿੰਕ ਦਾ ਪਲਾਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਉਭਰ ਰਹੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦਾ ਪੂਰਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ।

ਢਾਕਾ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਇੱਛੁਕ ਹੈ। 11ਵੀਂ ਫਰੈਂਡਸ਼ਿਪ ਡਾਇਲਾਗ ਵਿੱਚ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ, ਡਾ ਏ ਕੇ ਅਬਦੁਲ ਮੋਮੇਨ ਨੇ ਦੁਵੱਲੇ ਵਪਾਰ, ਬਿਹਤਰ ਸੰਪਰਕ, ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ, ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ‘ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵੀਜ਼ਾ ਮਨਜ਼ੂਰੀ 9000 ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਤੋਂ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਗੁਹਾਟੀ-ਸਿਲਹਟ-ਢਾਕਾ ਉਡਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੇ ਢਾਕਾ-ਗੁਹਾਟੀ ਏਅਰ ਲਿੰਕ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਭਾਰਤ-ਭੂਟਾਨ ਵਰਗਾ ਸਾਂਝਾ ਬਿਜਲੀ ਗਰਿੱਡ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਰੁਪਿਆ-ਵਪਾਰ ਵਿੰਡੋ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਢਾਕਾ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਦੀ ਮੰਗ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਜਾਂ ਅੰਸ਼ਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਿਆ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਡਾਲਰ ਦੇ ਵਪਾਰ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਖੇਤਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਦੀ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਅਗਵਾਈ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਬੇਅਸਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਰਮਿਆਨ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਸਹਿਯੋਗ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਲਈ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।