ਕਾਲੇ ਧਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣਾ ਇਕ ਮਾਸਟਰ ਸਟ੍ਰੋਕ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ  – ਆਰ. ਬੀ. ਆਈ. ਨੇ19 ਮਈ ਨੂੰ ਦੇਰ ਸ਼ਾਮ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਜੋ ਕਾਫੀ ਸੋਚਿਆ-ਸਮਝਿਆ ਕਦਮ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰ. ਬੀ. ਆਈ.) ਨੇ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤ ’ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਡੀਮੋਨੇਟਾਈਜ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਰ. ਬੀ. ਆਈ. ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਜੋ ਟੀਚਾ ਹੈ, ਉਹ ਖਦਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਵਾਪਸ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਲੀਗਲ ਟੈਂਡਰ ਬਣਿਆ ਰਹੇਗਾ। ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸਰਕਾਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਅਜਿਹਾ ਬਿਲਕੁੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਅਸਲ ’ਚ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦੇਸ਼ ’ਚੋਂ ਕਾਲੇ ਧਨ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕ ਮਾਸਟਰ ਸਟ੍ਰੋਕ ਖੇਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਅਸਲ ’ਚ ਬੀਤੇ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮਾਰਕੀਟ ’ਚੋਂ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਕੁੱਝ ਕਾਰਣ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਇਕ ਤਾਂ ਬੈਂਕਾਂ ਨੇ ਏ. ਟੀ. ਐੱਮ. ’ਚ 2,000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਰੱਖਣੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਬੀਤੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਆਰ. ਬੀ. ਆਈ. ਨੇ ਵੀ 2 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਛਾਪਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਅਜਿਹੇ ’ਚ ਸਵਾਲ ਉੱਠ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਆਖਿਰ 2 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਹਨ ਕਿੱਥੇ? ਕੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਵਜੋਂ ਕਾਲਾ ਧਨ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਪਈ, ਉੱਥੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੋਟ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਹੀ ਮਿਲੇ। ਇਸ ਕਾਰਣ ਸ਼ੱਕ ਯਕੀਨ ’ਚ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਲੇ ਧਨ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਨੋਟਾਂ ਵਜੋਂ ਲਕੋ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਨਵੰਬਰ 2016 ਵਿਚ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ’ਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਜਦੋਂ 500 ਅਤੇ 100 ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਰ. ਬੀ. ਆਈ. ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਟੀਚਾ ਪੂਰਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਿਸਟਮ ਦੂਜੇ ਬੈਂਕ ’ਚ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ’ਚ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਰ. ਬੀ. ਆਈ. ਮੁਤਾਬਕ ਮਾਰਚ 2017 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੁੱਲ ਨੋਟਾਂ ’ਚ 89 ਫੀਸਦੀ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। 31 ਮਾਰਚ 2018 ਤੱਕ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ’ਚ 6.73 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸਨ। 31 ਮਾਰਚ, 2023 ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ 10.8 ਫੀਸਦੀ ਯਾਨੀ 3.62 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ।