ਚੀਨ ਨੇ ਮੁੜ ਕੀਤੀ ਯਾਰ ਮਾਰ! ਪਾਕਿ ਵੱਲੋਂ ਤਿਆਰ ‘ਔਰੇਂਜ ਲਾਈਨ’ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਕਬਜ਼ਾ

ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ — ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਪਣੇ ਖ਼ਾਸ ਦੋਸਤ ਤੋਂ ਕਾਫੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਜਾਲ ‘ਚ ਫਸਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੰਕਟ ‘ਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਤੱਕ ਚੀਨ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਰੇਂਜ ਲਾਈਨ ‘ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਟਰੋ ਲਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਇਹ ਆਰੇਂਜ ਲਾਈਨ, ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਬਹੁ-ਪ੍ਰਤੀਤ ਮੈਟਰੋ ਰੇਲਵੇ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਹੁਣ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੀਨ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ ਹੈ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀਆਂ ਖਾਮੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੋਕ ਦੁਖੀ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇੰਡੀਆ ਬਲੂਮਜ਼ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਮੈਟਰੋ ਲਾਈਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇਖ ਰਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕੰਪਨੀ ਚੀਨ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੈ। ਚੀਨ ਇੱਥੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਦਸੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਚਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।

ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦਾ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਵੱਡੇ ਕਰਜ਼ੇ ਲੈ ਕੇ ਮੈਟਰੋ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਰੋਟੀ ਖੋਹੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਦਮ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਵੀ ਭਲਾਈ ਲਾਭਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਮੈਟਰੋ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਚੀਨ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਚੀਨੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਕੋਲੋਂ 2.2 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ 27.1 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਮੈਟਰੋ ਲਾਈਨ ਬਣਵਾਈ।

ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ 2020 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਔਰੇਂਜ ਲਾਈਨ ਮੈਟਰੋ ਟਰੇਨ (OLMT) ਚੀਨ ਦੇ EXIM ਬੈਂਕ ਤੋਂ 1.6 ਬਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਜਾਲਰ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਨਾਲ ਫੰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਚੀਨ ਰੇਲਵੇ ਅਤੇ ਨੋਰਿਨਕੋ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਹਨ।

ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਵਾਦਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਘੱਟ ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਮਾਮਲਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਮੈਟਰੋ ਲਾਈਨ ਨੂੰ ਚੀਨ ਦੀ ਇਕ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗਲਤ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦਾ ਖਮਿਆਜ਼ਾ ਭੁਗਤਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਥਾਰਟੀ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਟਰੋ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਸੜਕ ‘ਤੇ ਕੁਝ ਫਾਇਰ ਹਾਈਡਰੈਂਟਸ ਗਲਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸੜਕ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਫਾਇਰ ਹਾਈਡਰੈਂਟ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗਲਤ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਵਾਹਨ ਫਾਇਰ ਹਾਈਡਰੈਂਟ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਕੇ ਹਾਦਸਾਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਸੱਟਾਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਹਨ ਅਤੇ ਫਾਇਰ ਹਾਈਡਰੈਂਟ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਏ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕੰਪਨੀ ਪੰਜਾਬ ਮਾਸ ਟਰਾਂਜ਼ਿਟ ਅਥਾਰਟੀ (PMTA) ਓਰੇਂਜ ਲਾਈਨ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਸਲ ਸਮੱਸਿਆ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਮੈਟਰੋ ਲਾਈਨ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਚੀਨੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੇ ਉਦਾਸੀਨ ਰਵੱਈਏ ਕਾਰਨ ਮੈਟਰੋ ਲਾਈਨ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਲਟਕਦਾ ਰਿਹਾ। ਹੁਣ ਮੈਟਰੋ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ‘ਤੇ ਵਿਘਨ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ‘ਤੇ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਮਾਸ ਟਰਾਂਜ਼ਿਟ ਅਥਾਰਟੀ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਟਰੋ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ‘ਤੇ ਫਾਇਰ ਹਾਈਡਰੈਂਟਸ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੈਟਰੋ ਲਾਈਨ ਦੇ ਨਿਰਵਿਘਨ ਕੰਮਕਾਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਪਾਣੀ ਦਾ ਲੀਕ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਨਿਕਾਸੀ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬੀਤ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਡਰੇਨੇਜ ਸਿਸਟਮ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਹੈ।